مقاله مسکونی

        ارزیابی آسایش در مسکن با رویکرد روانشناسی محیط

                                محسن کاملی

                        نرگس سادات  خلیلی آزاد

                        نیلوفر نهاوندی اسگ شهر

چکیده

دانش و علم روانشناسی در کشور ما به نسبت علوم دیگر، دانش نوپا و نوینی محسوب می­شود، اما نقش و تاثیر فوق­العاده آن در میان سایر علوم و در زمینه­های گوناگون بسیار واضح و روشن است. امروزه ارتباط این دانش با علوم و فنون دیگر توجه محققان و دانشمندان را به خود جلب کرده است. یکی از شاخه­های این علم نوین مبحث آسایش در فضای مسکونی می­باشد که در این پژوهش مورد تحقیق و بحث قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی آسایش در مسکن با در نظر گرفتن مولفه­های تاثیرگذار روانشناسی محیط که می­تواند آسایش و در نهایت افزایش کیفیت فضای مسکونی را به همراه داشته باشد، است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و روش جمع­آوری داده­ها به صورت پیمایشی است و از فن پرسشنامه استفاده گردیده است. هم­چنین جامعه آماری تحقیق شهر تهران می­باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن دارد که نظریه های مطرح شده در صدد هستند، تا با استفاده از این مولفه­ها و استفاده از نتایج به دست آمده که به رتبه بندی و درجه اهمیت آنها منجر شده، سبب ایجاد فضایی مثبت برای ارتقای آسایش فضای مسکونی، کیفیت مسکن و بهبود بخشیدن به آن باشد. دو مولفه­ی نور پردازی و آسایش در این رتبه­بندی در جایگاه مطلوبی قرار گرفته و دو مولفه دیگر تهویه و حس مکان در رتبه­بندی پایین­تری در نمونه آماری قرار دارد که اساس پیشنهادات این پروژه ارتقاء و بهبود این مولفه­ها در فضای مسکونی برای تامین آسایش روانی افراد استفاده کننده می­باشد. زمانی که افراد یک جامعه در فضای مسکن که بیشترین زمان و مهم­ترین مکان شکل­گیری روان، آسایش و آرامش ذهنی آنهاست و در آن رشد می­کنند هم لحاظ روحی و هم جسمی به آن توجه شود و پاسخگویی مولفه های روانشناسی محیط در آن باشد به طبع تاثیر مستقیم آن در جامعه دیده می شود. پس تامین آسایش با در نظر گرفتن مولفه­های روانشناسی محیط بسیار ارزشمند است.

کلمات کلیدی: آسایش، روانشناسی محیط، مسکن، کیفیت، تهران.

مقدمه

بیان مسئله

امروزه روند روز افزون مهاجرت به شهرها تامین مسکن شهری را به مسئله مهمی مبدل کرده است این روند به رشد عمودی مسکن شهری و زیست در مجتمع های آپارتمانی منجر شده است. بنابراین ساکنان مجبورند به اقتضای وضعیت پیش آمده در کنار افرادی با ویژگی های فرهنگی-قومی کاملا متفاوت به سر ببرند این امر به احساس جدایی و ناآشنایی منجر شده و در کنار تجربه فراغت بال و داشتن چار دیواری اختیاری وسوسه ارتکاب کنش ها و رفتار های ضد اجتماعی را افزایش دهد.( داود عبدالهی،1391)کیفیت مسکن درجوامع گوناگون همواره مورد بحث و مطالعه بوده است.چرا که مسکن به عنوان اولین و اصلی ترین محل آسایش وآرامش هر فرد باید دارای ویژیگی های مشخصی باشد تا بتوان آن را با کیفیت تلقی نمود. بدیهی است این ویژگی ها تابع مکان بوده و تحت شرایط فرهنگی،اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی و…… متفاوت است.(سارا نجاتی،1390 ) انسان همواره در طول تاریخ سعی می نماید به منظور ایجاد سر پناه امن برای سکونت، آن را با محیط پیرامون خود هماهنگ سازد در حقیقت شرایط جغرافیایی و اقلیمی و ترکیب مطلوبی از دمای هوا، مقدار رطوبت، حرکت هوا و دما و همچنین مصالح، نورپردازی در شکل­گیری این فضاها زیستی دخالت مستقیم دارد که آن را زون آسایش یا محدوده آسایش محیط می نامند. اما معماری دوران ما بر خلاف معماری گذشته امکان توانایی هماهنگی با محیط در برگیرنده اش را ندارد و به دلیل عدم هماهنگی با آن مشکلات زیست محیطی فراوانی را رقم زده است که مهمترین آن ایجاد آسایش روانی در محیط مسکونی است که اساس کار این مقاله می باشد.

ضرورت تحقیق

هنر پدیده ای است که می تواند اثر مستقیم بر روح و روان بشر بگذارد. بالاترین چیزی که انتظار می رود برقراری ارتباط معنوی با روان آدمی است. معماری در اغلب یکی از کامل ترین و در برگیرنده ترین هنرها با پدید آوردن فضا تردیدی باقی نمی گذارد که تاثیر انکار ناپذیری بر زندگی و روح انسان دارد.راه دشوار یک معمار برای خلق فضایی با ویژیگی های کیفی و معنوی زمانی میسر است که وی شناخت اشراف و مدیریتی معمارانه همراه با انتخابی آگاهانه بهترین ساز و کار را بین سه عامل :مراتب فضا، انسان به عنوان تجربه کننده فضا،و الگویی رویداد هر فضا، برقرار کند.معماری باید رابطه ای مسئولانه با انسان ها داشته باشد.(ریحانه کلاه دوزان،1389)همه ی انسان ها در اعماق درون خود خواستار آرامش اند. این امر، با توجه به انبوه عوامل استرس زا در بیرون از خانه شامل کوچ و بازار، محیط کار و …، حداقل می بایست در فضای داخل خانه محقق شود. کارن ویلاتوا که یک معمار داخلی است می گوید: “در طراحی فضا نیرویی وجود دارد که باعث آرامش روح می شود، به همین دلیل سلامت افراد برایم بسیار مهم است. مهم نیست به چه کاری مشغولید و یا چند ساله اید زیرا در پایان روز نیاز به جایی دارید که به آن پناه ببرید”. امروزه روانشناسان علوم رفتاری به این نتیجه رسیده اند که آسایش داخلی خانه می تواند بسیاری از مشکلات رفتاری افراد را حل کند و به بهبود روحیه آنها کمک نماید. (رفعیان،1388،63-83) ضرورت شناخت مبانی نظری روانشناسی محیط با ایجاد آسایش در کیفیت مسکن آنجا مشخص می­شود که بحث سلامت یک جامعه از نظر روانشناسی و محیطی مطرح است. بی شک این امر خود وابسته به میزان رضایت کاربران از محل سکونتشان است. مسئله مهمی که در این تحقیق به آن پرداخته شده است، تاثیر آیتم های روانشناسی محیط بر آسایش فضای مسکونی می باشد. که ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﺑﺎﻛﻴﻔﻴﺖ اﻟﻘﺎﻛﻨﻨﺪه اﺣﺴﺎس رﻓﺎه و رﺿﺎﻳﺖ ﻣﻨﺪی ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎن از راه ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﺎﻟﺒﺪی، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﻧﻤﺎدﻳﻦ اﺳﺖ که امروزه با توجه به دغدغه های اقتصادی و اجتماعی جامعه امروز به آن کم و یا اصلا پرداخته نشده است. در این پژوهش سعی شده با تاکید به مولفه های روان­شناسی محیط در سایه نیاز به آسایش در فضای مسکونی را بررسی و با ارائه پیشنهاداتی در این زمینه به بهبود آن کمک کرد.

اهداف تحقیق

شرایط محیطی در پیدایش، تشدید و یا تضعیف نیاز ها تاثیر گذاشته و بر رفتار انسان در برآوردن آن ها جهت می­دهند. هدف اصلی که در این پژوهش به آن پرداخته شده تاثیرات روانشناسی محیط در آسایش فضای مسکونی می­باشد. آﺳﺎﯾﺶ اﻧﺴﺎن در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ عواملی چون دﻣﺎی ﻫﻮا, ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﻮا, رﻃﻮﺑــﺖ ﻧﺴـﺒﯽ ﻫﻮا، نور و… ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. ﺳﻼﻣﺖ و آﺳﺎﻳﺶ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻫﺪاف ﻫﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن­ﻫـﺎ است که در این تحقیق با پاسخگویی به این نیازهای ثانویه­ی انسان که مبنای ایجاد آسایش در فضای مسکونی می­باشند مورد بحث و تحقیق قرار گرفته که سعی بر آن دارد تا تاثیر مولفه­های روانشناسی مطرح شده را مورد چالش و بررسی قرار دهد تا با ارزش­گذاری آنها ایده­های برای طراحی ارائه و معرفی شود.

سوالات تحقیق

الف) مولفه­های روانشناسی محیطی در طراحی فضای مسکونی کدامند؟

ب) مولفه­های روانشناسی محیطی تا چه اندازه در ایجاد حس آرامش و آسایش محیط در فضای مسکونی تاثیرگذار است؟

ج) مولفه­های روانشناسی محیطی در طراحی فضای مسکونی به چه صورت رتبه­بندی  می­شوند؟

پیشینه تحقیق

در ابتدای قرن بیستم و در دهه های سی و چهل میلادی اصول طراحی مسکن در اروپا در (CIAM) ارائه شد براین اصل استوار بود که با دگرگون ساختن محیط ساخته شده می توان رفتارآدمی را نیز با آن همساز نمود این تفکر در معماری مدرن اصلی خدشه ناپذیر به نظر می رسید.لوکوربوزیه از پیشگامان طراحی شهری مدرن براین اعتقاد بود که با ارتقای کیفیت محیط یا دگرگون ساختن عناصر طراحی مسکن ، معماران می توانند رفتارهای اجتماعی مردم را دگرگون ساخته و حتی از بروز ناملایمات اجتماعی به این وسیله جلوگیری نمایید.

دکتر اصغر زاده،روانشناسی که سالها در خصوص معماری و طراحی فعالیت کرده است در این باره می گوید: «موضوعی که در معماری باید به آن توجه ویژه ای داشت، نقش معماری، طراحی به خصوص طراحی داخلی بر روح و روان انسان هایی است که می خواهد از ساختمان با یک محل اسکان استفاده کنند.به همین دلیل، رعایت نکات روانشناختی در طراحی ها امر بسیار مهمی است که نباید نسبت به آن بی توجه بود.براین اساس درحال حاضر بسیاری از افراد ، به رشته های جدید روانشناسی معماری یا معماری روانشناختی روی آورده اند.».امروزه دیدگاه های متفاوت تاثیر بسزایی در طراحی و ساخت سکونت گاهها انسانی داشته است.سیاست انبوه سازی مسکن در بسیاری از کشورها فرض را بر تاثیر این فضاها بر رفتار آدمی استوار ساخته اند.

روش تحقیق

این تحقیق از نظر هدف کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تعریف شده از کلیه مجتمع ها و واحدهای آپارتمانی و ساکنین آنها در شهر تهران که تعداد 382 نفر پاسخگو بودند. دلیل انتخاب این گروه داشتن تجربه تعامل و آشنایی با افراد مجتمع و توان همکاری با پرسشگر بود. این واحد ها به صورت تصادفی انتخاب شده و از بین آنها تعداد افراد ساکن به نسبت تعیین شده شناسایی و مورد پرسشگری قرار گرفتند. در این تحقیق از دو روش اسنادی، که شامل منابع کتابخانه ای، اسناد، پایان نامه دانشگاهی، مقالات و منابع مرتبط و نیز شبکه اینترنت جهت گردآوری اطلاعات بهره گرفته شده است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از شاخص های آماری توصیفی و همچنین برای تحلیل داده های آماری مناسب که در بسته نرم افزار spssموجودند استفاده شده است.

مبانی نظری

مسکن

ﻣﺴﻜﻦ، در ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮن و آراﻣﺶ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ واژه ی »ﺳﻜﻮﻧﺖ« ﻛﻠﻴﻪ ی ﻣﻜﺎن ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ از ﺳﻮی آدﻣﻲ ﺑﺮای ﻋﻴﻨﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﺧﻮد اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﭘﺲ از ﺗﻼش روزاﻧﻪ و در ﻫﻴﺎﻫﻮی ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ، ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ و زﻳﺴﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ. اﻣﺎ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺴﻜﻦ ﺻﺮﻓﺎ ﺳﺮﭘﻨﺎه ﻧﻴﺴﺖ و اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ در زﻳﺮ ﻳﻚ ﺳﻘﻒ و ﺑﺮ روی ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ. ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺑﺴﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از اﺳﺘﻘﺮار در ﻳﻚ ﭼﻬﺎردﻳﻮاری اﺳﺖ، ﺳﻜﻮﻧﺖ در واﻗﻊ ﺑﺮﻗﺮاری ﭘﻴﻮﻧﺪی ﭘﺮ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎ را در ﺑﺮ ﺑﮕﻴﺮد. وﻟﻲ ﻣﺎ در ﻋﻤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ را در اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن، ﻳﻌﻨﻲ اﻳﺠﺎد آﺳﺎﻳﺶ ﻳﺎ راﺣﺘﻲ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﺳﺮﭘﻨﺎﻫﻲ ﺑﺮای ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮده اﻳﻢ. آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ »ﻧﻮرﺑﺮگ ﺷﻮﻟﺘﺰ« ﻣﻲ­ﮔﻮﻳﺪ: ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻮﺷﻪ ای اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺎع ﭘﻴﺮاﻣﻮن، ﺑﻪ آن ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﻢ، ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ در ﺑﻲ واﺳﻄﮕﻲ ﺧﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد. اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻨﺰوی ﺷﺪن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺒﻴﻦ ﻧﻮﻋﻲ از ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻬﺎن، ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ. ﻟﺬا دورﻧﻤﺎی ﺳﻜﻮن را در دﺳﺘﺮﺳﻲ آدﻣﻲ ﻧﻬﺎده و ﮔﻬﻮاره ای ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از آن ﮔﺸﺖ و ﮔﺬاری دﻳﮕﺮ آﻏﺎز ﻛﺮد. (ﭘﺎﻛﺰاد، 1389، 59-67)

روان شناسی محیط

روانشناسی محیط را مکمل روانشناسی عمومی فاقد محیط می داند .پس روانشناسی محیط نیز یکی از مجموعه ها و رشه های تخصصی روانشناسی عمومی است . آقای گرامان به ابن نتیجه می رسد که در روانشناسی سنتی به ابعاد محیطی – فرهنگی توجه کافی نشده است و این پدیده موجب پیدایش رشته روانشناسی محیط یا اکولوژیک شده است .

دردهه هفتاد پژوهشگران ویژگی­هایی را برای روانشناسی محیط گزارش کرده­اند که عبارتند از:

• در بررسی­های روانشناسی محیط انسان را از محیط طبیعی وی جدا نمی­کند بلکه انسان را بعنوان بعدی غیر قابل تفکیک از شرایط محیط مورد پژوهش و بررسی قرار می دهند.
• در روانشناختی محیط به آداب، رسوم، ارزش­ها و معیارهای اجتماعی و فرهنگی توجه می­شود.
• برخی عقیده دارند مبانی نظری روانشناسی محیط هنوز تکمیل نشده است و این هدف از طریق تجربه و پژوهش میسر می­شود و به این دلیل نمی­توان تعریف دقیق و جامعی برای این رشته تخصصی ارائه کرد. (بازرگان، عباس،1380)

جیفورد (1997) روانشناسی محیط را ((بررسی متقابل بین فرد و قرارگاه فیزیکی وی)) تعریف می­کند. به عقیده وی، در چنین تاثیر متقابلی، فرد محیط را دگرگون می­کند و همزمان، رفتار و تجارب وی به وسیله محیط دگرگون میکند. و همزمان ،رفتار و تجارب وی به وسیله محیط دگرگون می­شود. منظور از قرارگاه فیزیکی، فضای فیزیکی با هدف­های کاربردی و سازمانی تعریف شده است، مانند مدرسه که محل تعلیم و تربیت است. روانشناسی خانه، علمی نوین در دنیا به حساب می­آید که ایرانیان از دیرباز با علم وآگاهی کامل نسبت به اصول اسلامی و انسانی آن را رعایت می­کرده اند. روانشناسی منزل و معماری و دکوراسیون بیشتر از آنکه به بحث چیدمان و نحوه ساخت و ساز بپردازد، به موضوعاتی چون خلق فضاهای زیبا و آرامش بخش، تامین امنیت روحی و روانی افراد و نیز چگونگی تاثیر آن برروی روحیات و شخصیت افراد مختلف مربوط می شود. بر همین اساس در پروژه های اخیر، رشته ای تحت عنوان «روانشناسی معماری» یا «معماری روانشناختی» پدید آمده است که اصول هنری و خلاقیت­های موجود در علم دکوراسیون و معماری را با علم شناخت روح و روان انسان ها پیوند می زند.

روانشناسی محیط برای طراحی در فضاهای معماری

در طول تاریخ و در سطح جهان، خانه های ما همیشه منعکس­کننده پیچیدگی جوامع ما بوده است مفاهیم مربوط به اجزا سازنده بعد فیزیکی یک خانه بر مبنای فرهنگ تغییر مینماید، اما مولفه های روانشناختی هم چون دلبستگی عاطفی به مکان و امنیت و ایمنی درک شده تا حدی ثابت هستند. قبیله های چادر نشین در تبت ،مغولستان و دیگر رش های جهان در پهنه های گسترده زمین میگردند،دهکده های خود را برای  مدت زمان تنهایی برای پیاده شدن برپا کرده و درجای دیگری دوباره آن را ایجاد مینمایند. مفهوم خانه برای این افراد چیزی فراتر از اتراقگاه های فوری آنها برای خواب است . در نظر آنها خانه دشت های گسترده  ای است که درآن  گردش مینمایند.خانه ها جایی در راستای یکی از پنچ پیوستار مختلف قرار میگیرند :

1-دائم در مقایسه با موقت

2-همگون در مقایسه با تفکیک شده

3-جمعی در مقایسه با غیر گروهی

4-یگانگی در مقایسه با داشتن اشتراک

5-بازبودن در مقایسه با بسته بودن (ل. مان، نرمان،1378)

آﺳﺎﻳﺶ (ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ) در فضای مسکونی

ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه از ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ی ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ »آﺳﺎﻳﺶ (ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ) درون ﺧﺎﻧﻪ« ﻧﺎم ﮔﺬاری ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﻤﻴﺖ ﻃﺮاﺣﻲ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ . ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن اﻧﺪازه و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎﻫﺎی اﺻﻠﻲ (ﻧﺸﻴﻤﻦ و ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ و اﺗﺎق ﻫﺎی ﺧﻮاب) و ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ (آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ و ﺣﻤﺎم) و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮی و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﺮح داﺧﻠﻲ ﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻮرﭘﺮدازی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺑﻴﺮوﻧﻲ و داﺧﻠﻲ ﺧﺎﻧﻪ و اﻧﺪازه و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻠﻲ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﻨﺲ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در داﺧﻞ و ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻃﺮاﺣﻲ داﺧﻠﻲ و ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻨﺪی آن ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ، ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد. ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻢ و زﻳﺎد ﺷﺪن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﺎی ﻳﺎد ﺷﺪه در اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ آﺳﺎﻳﺶ درون ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ. (ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﻲ،1389، 88-76)

شکل1: مولفه های آسایش درون خانه(فیزیکی)

ماخذ: ساجدی قائم مقامی و همکاران(نشریه صفحه 79،شماره 51)

جدول شماره 1 نمونه ای از نتایج مطالعاتی است که به هدف استخراج مساحت مسکن حداقل انجام شده است.البته از لحاظ تامین آسایش و نیاز های روحی و جسمی خانواده جای بحث و نقد دارد.کوچک شدن اتاق خواب ها در خانه های جدید و همرته بودن آن ها با تخت و کمد و سایر تجهیزات فضاهای غیر قابل تنفسی به وجود می آورد که بسیاری از افراد به جای استفاده از آن در صدد گریز وپناه بردن به فضای نشیمن یا پذیرایی برای مطالعه و یا کارهای روزمره اند.واقعیت این است که هر فردی از اعضای خانواده زمانی را برای خود و مکانی تعلق دارد.این وضعیت سبب بروز رفتارها و توقعات متفاوت در یک فضا و زمان و ایجاد مشکلات خانوادگی و اخلال در آسایش می شود. کمبود فضای آشپزخانه یکی از دردهای مشترک فضاهای مدرن است.زنان در محیط خانه آسیب پدیر ترند.چرا که زمان طولانی تری را در آشپزخانه می گذرانند و ابعاد نامناسب آن یا کیفیت نامطلوب آن مانند قرار داشتن در انظار عمومی باعث از بین رفتن آسایش روانی آنان در خانه است. یکی دیگر از علل ناپایداری خانه های امروزی حذف و فضاهای مخصوص فعالیت های جنبی و کثیف کاری در خانه  است.جایی برای کت های خیسس و کفش های گلی و شوینده ها وفضای انباری نیست و این باعث تبدیل شدن اتاق های نشیمن و خواب به فضاهای غیر بهداشتی می شود.علاوه بر این ها عدم طراحی مناسب فضاهای داخلی خانه مثل نبود فضای پیش ورودی از مهم ترین عوامل ناپایداری یا سلب آسایش درون خانه است.

جدول 1-ابعاد پیشنهادی برای حداقل فضاهای یک خانه ایرانی بر اساس تراکم افراد

حس مکان در فضای مسکونی

اصطلاح حس مکان از ترکیب دو واژه حس و مکان تشکیل شده است. واژه حس درفرهنگ لغت آکسفورد سه معنای اصلی دارد نخست یکی ازحواس پنج گانه، دوم احساس، عاطفه و محبت که در روانشناسی به درک تصویرذهنی گفته می شود یعنی قضاوتی که بعد از ادراک معنای شیءنسبت به خود شیءدر فرد به وجود می آورد که می تواند خوب جذاب یا بد باشد. سوم توانایی در قضاوت درباره ی یک موضوع انتزاعی، مثل معنای حس در اصطلاح حس جهت یابی که به مفهوم توانایی یک فرد در پیدا کردن مسیر یا توانایی مسیر در نشان دادن به خود انسان است. اما واژه حس دراصطلاح حس مکان بیشتر به مفهوم عاطفه، محبت، قضاوت و تجربه کلی مکان یا توانایی آن در ایجاد حس خاص یا تعلق در افراد است. از دیدگاه روانشناسی محیط انسان به تجربه حسی، عاطفی و معنوی خاص نسبت به محیط نیازدارد. این نیاز از طریق تعامل صمیمی و نوعی هم ذات پنداری با مکانی که در آن سکونت دارد قابل تحقق است. پژوهش های انجام شده نشان می دهد محیط علاوه بر عناصرکالبدی شامل پیام ها، معانی و رمزهایی است که مردم بر اساس نقشه-ها، توقعات، انگیزه ها و دیگر عوامل آن رمز گشایی و ادراک می کنند و در مورد آن به قضاوت می پردازند. این حس کلی پس ازقضاوت نسبت به محیط خاص در فرد و محیط در بهربرداری بهتر از محیط و رضایت استفاده کنندگان و در نهایت احساس تعلق آنها به محیط و تداوم حضور درآن می شود.

نورپردازی در فضای مسکونی

ارتباط میانی بین درون و بیرون بر پایه دو عامل است : نور یا به عبارت دیگر مقدار نور طبیعی ای که از بیرون به درون میتابد و آزادی دید چه از درون به بیرون و چه بر عکس .آزادی دید خواسته یا ناخواسته به معنی وجود نور است اما وجود نور همیشه به معنی آزادی دید نیست . به طور کلی سه امکان برای نور پردازی طبیعی وجود دارد :الف ) از طریق روزنامه ها فقط نور به درون راه دارد .

ب) علاوه بر ورود نور ، راه دید به بیرون نیز باز است .

ج) هم نور به داخل می آید و هم امکان دید از هر طرف وجود دارد .( اونز.بنجامین1379)

گاهی تلاش می شود که برای نور پردازی فضاهای داخلی از نور طبیعی نیز استفاده می شود . نیاز به نور در فضاهای داخلی بر حسب نوع استفاده آنها متفاوتند . قطعاً استفاده از تاریک و روشن شدید (کنتر است ) ، در غیر مواردی که به دلایل خاصی برای آن لزومی باشد ، نا مطلوب است چرا که کنتر استن شدید باعث خستگی مکانیسم ادراک بینایی می شود . تجربیات به اثبات رسانده اند که هر چه فضا روشن تر باشد ، محیط دلپذیرتری احساس می کنیم اما با گذشتن مقدار شدت نور از حدی معیین نور می تواند نا مطلوب شود. هر چه روزنه بزرگتر باشد حال و هوای فضای داخلی بیشتر تحت تأثیر محیط خارج قرار می گیرد . حد نهائی این حالت هنگامی پیش می آید که دور تا دور فضا با شیشه پوشیده شده باشد و نور از همه طرف امکان تابیدن به داخل را داشته باشد . چنین فضاهائی وابستگی مطلق به شرایط و تغییرات محیط بیرونی دارند و در آنها شرایط نور درون شباهت کامل به محیط بیرون دارد . هر چه دیوارها شفاف تر باشند کنترل نور طبیعی در فضای داخلی مشکل تر می گرد.( نمازیان .علی 1379 )

 سیستم تهویه هوا در فضای مسکونی

ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻫﻮای ﺗﺎزه در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ دارد. ﻫﻮاﺑﻨـﺪی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻫﻮا از ﻳﻚ ﻣﻴﺰان ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣـﻲ ﮔـﺮدد ﻛﻪ ﻫﻮای ﺗﺎزه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺸﺖ ﻫﻮا ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﮕﺮدد. اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.ﺳﻼﻣﺖ و آﺳﺎﻳﺶ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻫﺪاف ﻫﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﻮای ﺗﺎزه ﺷﺮط ﻻزم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ.

ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻫﻮای ﺗﺎزه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳـﺎﻛﻨﻴﻦ، ﺑـﺎ راه ﻫـﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺑـﺎزﻛﺮدن در و ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺧـﻮد ﺑﺎﻋـﺚ اﺗﻼف اﻧﺮژی و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدد.ﻟﺬا ﺑﺮای ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻫﻮا و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻫﻮای ﺗﺎزه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ، اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻫﻮاﺑﻨﺪی ﺷﺪه، ﺿﺮوری اﺳﺖ. ﺑـﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ، دی اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و دﻳﮕﺮ ﮔﺎزﻫـﺎی ﻣﻀـﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﻣﺒﻠﻤﺎن و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ از ﻓﻀﺎی ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺑﺠﺎی آن ﻫﻮای ﺗﺎزه وارد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد.اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻫﻮای ﺗﺎزه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺮدد، ﺑﻠﻜﻪ اﻣﻜﺎن ﻛﻨﺘﺮل ﻫﻮای ورودی و ﺧﺮوﺟﻲ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎی ﻣﻨﺎﺳـﺐ در ﻣﺴﻴﺮ ﻫﻮای ورودی ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣـﻲ ﺗـﻮان ﻫـﻮای ورودی را از آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺎی ﺧﺎص، ﮔﺮد و ﺧﺎک، ﺑﻮ ﻫﺎ و ﮔﺮده ﻫﺎی ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ زای ﮔﻞ ﻫـﺎ ﺗﺼﻮﻳﻪ ﻧﻤﻮد. ﻧﻮع ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ و ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺎی ﺟﻮی، ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺴـﻤﻲ و وﺿـﻌﻴﺖ ﺳـﻼﻣﺘﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ، ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل و ﻏﻴﺮه، ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﻲ ﺗـﻮان ﻫـﻮای ﺗـﺎزه را ﺑـﻪ ﻓﻀـﺎﻫﺎی ﻣﺸﺨﺼﻲ وارد ﻧﻤﻮده و ﻫﻮای آﻟﻮده را از ﻓﻀـﺎﻫﺎی دﻳﮕـﺮی ﺧـﺎرج ﻧﻤـﻮد. در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻮای آﻟﻮده و ﻳﺎ ﻣﺮﻃﻮب را از ﻓﻀﺎﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ، ﺣﻤﺎم، آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮه، ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮ ﻓﻀﺎﻫﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮی دارﻧـﺪ، ﺧـﺎرج ﻧﻤﺎﻳـﺪ و ﻫـﻮای ﺗـﺎزه را ﺑـﻪ ﻓﻀـﺎﻫﺎی ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺗﺎق ﻫﺎی ﻧﺸﻴﻤﻦ و ﺧﻮاب وارد ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻟﺬا اﺳﺘﻔﺎده از ﻳـﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻫﻮای ﺗﺎزه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺑـﺎ اﻧـﺪازه ﺑﻬﻴﻨﻪ و در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز، ﻣﻲ ﮔﺮدد. وﺟﻮد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﮔﺮدد، اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫـﺎی دﻳﮕﺮی ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺒﺪل ﺣﺮارﺗﻲ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺰ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد. (Energy Information Administration, 2008)

یافته های پژوهش

ویژگی­های جامعه اماری این پژوهش در رده های سنی 17الی 50بوده که 50% این مجموعه مرد و 50%زن می­باشد. که در رنجرهای تحصیلی مختلف 10% افراد تحصیلات زیر دیپلم،30%  دیپلم، 50%کارشناسی،20% در مقطع کارشناسی ارشد ودکتری رتبه بندی شده است. نمودار زیر در دسته­بندی جامعه آماری به شاخصه اصلی وضعیت جنسی و رده سنی قابل ملاحظه می باشد.

نمودار1: مشخصات تحصیلی پرسش­شوندگان

ماخذ: یافته­های پژوهش

مولفه آسایش

ازمون تی تک نمونه ای (T-TEST)،برای بیان معنی دار یا عدم معنی دار بودن اختلاف میانگین مرجع و متغییر” آسایش “.

جدول2: مشخصات توصیفی مربوط به آسایش

ماخذ: یافته­های پژوهش

با توجه به جدول شماره2، مشاهده می­کنیم که میانگین مولفه آسایش، بالاتر از  مقدار متوسط می باشد.

جدول3: آزمون تی تک نمونه­ای مربوط به آسایش

ماخذ: یافته­های پژوهش

با به جدول شماره3 مشاهده می کنیم که حد بالا و حد پایین در یک طرف صفر قرار گرفته اند،پس یک اختلاف قابل توجهی میان میانگین مرجع و متغییر آسایش وجود دارد.برای بیان معنا داری یا عدم معنا داری این اختلاف میانگین از سطح معنا داری ازمون تی استفاده می کنیم.با توجه به ازمون تی تک نمونه ای و با کمک جدول بالا مشاهده می کنیم که درسطح خطای کمتر از 5 درصد،سطح معنا داری ازمون تی (.006)،کمتر از 5 درصد شده است که این خود نشان می دهد که میان میانگین مرجع و متغییر آسایش ،اختلاف معنا داری  وجود دارد.با  توجه به آزمون تی تک نمونه ای این مولفه در سطح مطلوبی قرار گرفته و پذیرفته شده است.در یک مجتمع مسکونی آسایش و عوامل مربوط به آسایش در استفاده کنندگان تاثیر بسزایی دارد، بنابراین باید به آن اهمیت داد.

مولفه نورپردازی

ازمون تی تک نمونه ای (T-TEST)،برای بیان معنی دار یا عدم معنی دار بودن اختلاف میانگین مرجع و متغییر” نور پردازی “.

جدول4: مشخصات توصیفی مربوط به نورپردازی

ماخذ: یافته­های پژوهش

با توجه به جدول شماره4،مشاهده می­کنیم که میانگین مولفه نورپردازی، بالاتر از  مقدار متوسط می­باشد.

جدول5: آزمون تی تک نمونه­ای مربوط به نورپردازی

ماخذ: یافته­های پژوهش

با به جدول شماره5 مشاهده می­کنیم که حد بالا و حد پایین در یک طرف صفر قرار گرفته اند،پس یک اختلاف قابل توجهی میان میانگین مرجع و متغییر نور پردازی وجود دارد.برای بیان معنا داری یا عدم معنا داری این اختلاف میانگین از سطح معنا داری ازمون تی استفاده می کنیم.با توجه به ازمون تی تک نمونه ای و با کمک جدول بالا مشاهده می کنیم که درسطح خطای کمتر از 5 درصد،سطح معنا داری ازمون تی (.009)،کمتر از 5 درصد شده است که این خود نشان میدهد که میان میانگین مرجع و متغییر نور پردازی ،اختلاف معنا داری  وجود دارد.در اینجا نیز با در نظر گرفتن نتایج آزمون ها این مولفه در سطح مطلوبی قرار دارد .در سطح رضایت نمونه های استفاده کننده قرار گرفته است.

مولفه تهویه

ازمون تی تک نمونه ای (T-TEST)،برای بیان معنی دار یا عدم معنی دار بودن اختلاف میانگین مرجع و متغییر” تهویه”.

جدول6: مشخصات توصیفی مربوط به تهویه

ماخذ: یافته­های پژوهش

با توجه به جدول شماره 6،مشاهده می کنیم که میانگین مولفه نور پردازی، پایین تر از مقدار متوسط می باشد.

جدول7: آزمون تی تک نمونه­ای مربوط به تهویه

ماخذ: یافته­های پژوهش

با به جدول شماره 7 مشاهده می کنیم که حد بالا و حد پایین در دو طرف صفر قرار گرفته اند،پس یک اختلاف قابل توجهی میان میانگین مرجع و متغییر تهویه وجود دارد.برای بیان معنا داری یا عدم معنا داری این اختلاف میانگین از سطح معنا داری ازمون تی استفاده می کنیم.با توجه به ازمون تی تک نمونه ای و با کمک جدول بالا مشاهده می کنیم که درسطح خطای کمتر از 5 درصد،سطح معنا داری ازمون تی (.793)،بیشتر از 5 درصد شده است که این خود نشان میدهد که میان میانگین مرجع و متغییر تهویه،اختلاف معنا داری  وجود دارد.این مولفه در رتبه پایین تری از حد متوسط قرار دارد.به طوری که در نمونه های مورد پژوهش رد می شود و در سطح مطلوبی قرار ندارد. جهت قرار گیری ساختمان با توجه به اقلیم و طرز قرار گیری باز شوها در ایجاد تهویه در فضای مسکونی تاثیر گذار است.همچنین با توجه ایجاد حس آسایش در مسکن این فرضیه دارای اهمیت بسیاری است.

مولفه حس مکان

ازمون تی تک نمونه ای (T-TEST)،برای بیان معنی دار یا عدم معنی دار بودن اختلاف میانگین مرجع و متغییر” حسن مکان”.

جدول8: مشخصات توصیفی مربوط به حس مکان

ماخذ: یافته­های پژوهش

با توجه به جدول جدول شماره 8 ،مشاهده می کنیم که میانگین مولفه حس مکان، بالاتر از  مقدار متوسط می باشد.

جدول9: آزمون تی تک نمونه­ای مربوط به حس مکان

ماخذ: یافته­های پژوهش

با به جدول شماره 9مشاهده می کنیم که حد بالا و حد پایین در یک طرف صفر قرار گرفته اند،پس یک اختلاف قابل توجهی میان میانگین مرجع و متغییر حس مکان وجود دارد.برای بیان معنا داری یا عدم معنا داری این اختلاف میانگین از سطح معنا داری ازمون تی استفاده می کنیم.با توجه به ازمون تی تک نمونه ای و با کمک جدول بالا مشاهده می کنیم که درسطح خطای کمتر از 5 درصد،سطح معنا داری ازمون تی (.038)،کمتر از 5 درصد شده است که این خود نشان می دهد که میان میانگین مرجع و متغییر حسن مکان،اختلاف معنا داری وجود دارد.که می توان نتیجه گرفت این متغییر در سطح مطلوبی قرار دارد.مولفه حس مکان که درتامین آسایش محیط نقش بسزایی دارد از نظر استفاده کننده گان بالاتر از  مقدار متوسط قرار گرفته که این خود تاثیر گذار عواملی مانند حس مالکیت به فضا،احساس امنیت از جانب همسایگان،حس رضایت از رعایت حدود اراضی.

رتبه بندی متغیرها

با توجه به ازمون فرید من و با کمک جدول شماره 10مشاهده می کنیم که از لحاظ مطلوبیت و تاثیر به ترتیب :

1-نور پردازی 2-اسایش3- حسن مکان4-تهویه در رتبه های اول تا چهارم قرار گرفته اند.

جدول10: رتبه بندی مولفه های روانشناسی محیطی در فضاهای مسکونی

ماخذ: یافته­های پژوهش

نتیجه گیری

ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪهای در ﺳﻼﻣﺖ ﻛﻠﻲ ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ اﻓﺮاد دارد و ﻋﻠﻢ رواﻧـﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺸﺮ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و اﺟﺰای اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻤﻞ ﻓﺮد و ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎی ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ و ﻳـﺎ ﻣﺠـﺰا از رﻓﺘﺎرﻫـﺎی ﻣﻄﻠـﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮده و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻴﺎن رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ. اﻳﻦ اﻃﻼﻋـﺎت آﻧﻬـﺎ را ﻗـﺎدر ﻣﻲﺳﺎزد ﺗﺎ واﻛﻨﺶﻫﺎی اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎی ﻣﺤﻴﻄــﻲ در ﻓــﻀﺎﻫﺎی ﺑـﺎز و در ﻣﺤــﺪوده ﺳــﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪه را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.در فضای مسکونی تامین نور،روشنایی و تهویه طبیعی بعنوان فرصت مناسب برای ارتباط بیشتر با طبیعت و مکانی برای تعملات اجتماعی است.که تعامل این عوامل سبب می شود رفتار انسان به واسطه ویژیگی های وراثتی افراد و محیط که در آن زندگی می کنند تعریف شود.با توجه به این پژوهش و نتایج بدست آمده در بررسی آسایش در روانشناسی محیط در مسکن مولفه هایی تحت عنوان  نورپردازی،حس مکان،تهویه و آسایش بررسی شده.که این مولفه ها در نمونه های آمارگیری توسط پاسخ استفاده کننده گان به رتبه بندی که در آن به ترتیب نورپردازی، آسایش، حس مکان و تهویه می باشد قرار گرفته است. همانطور که از شواهد پیداست مولفه های نور پردازی و آسایش در فضای مسکونی در جایگاه بهتری قرار گرفته اند،اما متاسفانه باید بر روی مولفه های تهویه و حس مکان در طراحی فضای مسکونی اندکی تامل شود.تهویه از مولفه های بسیار تاثیرگذار در روان استفاده کننده است که در طراحی مناسب با توجه به اقلیم و شرایط جوی و نحوه قرار گیری ساختمان می توان آن را ارتقا داد. ویا مولفه حس مکان یک شخص زمانی که به فضا احساس تعلق و حس مالکیت داشته باشد از لحاظ روانی در آسایش و آرامش بیشتری است. با نگاهی بر مبانی نظری مربوط به مسکن با کیفیت آسایش محیطی است که سکنی گزیدن در آن القاء کننده ی احساس رفاه و رضایت مندی به ساکنان از راه خصوصیات کالبدی، اجتماعی و یا نمادین است. مفهوم آسایش در درون خانه نیز شامل متغییر های گوناگونی چون اندازه و کیفیت فضاهای اصلی و خدماتی، انعطاف پذیری فضاها جنس مصالح، طراحی داخلی و عرصه بندی خصوصی و عمومی سلسله مراتب دسترسی فضاهاست. به طوری که کم و زیاد شدن متغییرهای یاد شده در افزایش و یا کاهش آسایش درون خانه موثراست را در بر می گیرد.

پیشنهادات

باتوجه نتایج فوق، پیشنهادات ذیل مطرح می­گردد:

• ایجاد محیطی آرام و بدور از غوغا و هیاهو از طریق تقویت حرکت پیاده و محدود نمودن حرکت سواره، ایجاد سلسله مراتب دسترسی و عملکردی
• ایجاد فضایی امن برای خانوارها از طریق تفکیک قلمروها از عمومی تا خصوصی، ایجاد حریم، توجه و محدودیت در شکل گیری فضاهای عمومی و خصوصی تأمین سلامتی اهالی به وسیله جداسازی حرکت پیاده از سواره، قطع ارتباط مستقیم مجموعه های مسکونی و معابر سواره به وسیله فضای واسط
• هماهنگی با اقلیم و توجه به مشخصه های آب و هوایی و توپوگرافی منطقه در طراحی فضاهای شهری، خیابانها و قطعات مسکونی.
• ایجاد حس هویت محله ای با به کارگیری عوامل هویت دهنده
• تحقق همزمان چندین عملکرد, قابلیت­های انفردای و اجتماعی اتاق ها
• توجه به نور و تأمین روشنایی, روح بخشیدن به فضا از طریق تجربه های متنوع نوری؛
• مشارکت دیوار, سقف و کف در ایجاد کیفیت های متفاوت فضایی در هر اتاق
• استفاده از رنگ ها, خطوط و احجام و فضای سبز و… برای ایجاد وحدت بین عناصر و احجام متنوع در سایت تا آن ها را به یک کل واحد تبدیل کند.
• استفاده از عایق صوتی در جداره­های خارجی ساختمان

10- قرار دادن وسایل پر سروصدا در سنگین ترین قسمت ساختمان, مثلاً در زیرزمین

11- طراحی دید و منظر مناسب به کمک گیاهان بومی مقاوم

منابع و ماخذ

1-پاکزاد جهانشاه (1389).مقالاتی درباب مفاهیم معماری و طراحی شهری،انتشارات آرمانشهر،چاپ دوم،تهران،ص 67-59

2-سجادی قائم مقامی،پروین السادات،پوردیهیمی،شهرام.ضرغامی،اسماعیل،پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی از دید جامعه صاحبنظران و متخصصان ایرانی ،نشریه صفه،شماره 51،ص 76-88

3-رفیعیان،مجتبی.امین صالحی،فرزین تقوایی،علی اکبر.سنجش کیفیت محیط سکونت در شهرک اکباتان تهران،مدرس علوم انسانی برنامه ریزی و آسایش فضا،دورچهاردهم،شماره 4،ص 63-83

4- لنگ ،جان 1381/آفرینش نظریه معماری –نقش علوم رفتاری در تبیین نظریه معماری –ترجمع دکتر علیرضا عینی فر –انتشارات دانشگاه تهران –چاپ اول

5- اونز.بنجامین – نور روز در معماری ،ترجمه دکتر شهرام پور دیهمی /تهران :نشر نخستین 1379

6- نمازیان .علی 1379/نیازهای روانی در رابطه با محیط مصنوع ،دانشگاه تهران

7- بازرگان، عباس،1380، ارزشیابی آموزشی مفاهیم، الگوها و فرآیند عملیاتی، سمت.

8- ل. مان، نرمان، 1378، اصول روانشناسی، محمود ساعتچی، انتشارات امیرکبیر

9- عبدالهی داوود،اسفند 1391،آسیب شناسی معماری مجتمع های مسکونی و ارائه راهکار با رویکرد سرمایه اجتماعی .(مشهد مقدس)

10-کلاه دوزان ریحانه ،1390 ، انسان، روانشناسی محیطی و تاثیر آن در معماری ( اصفهان )

11- نجاتی سارا،مقاله تحت عنوان(آنالیز کیفیت مسکن در معماری)، 1390 مشهد

12- Energy Information Administration, 2008,“Country Analysis Briefs – Iran”, www.doe.gov